Joyce Mitchell là quản giáo và giám sát xưởng may của Cơ sở Cải huấn Clinton ở thị trấn Dannemora (New York) trong nhiều năm.
Năm 2012, Joyce gặp David Sweat, 32 tuổi, đang thụ án chung thân vì tội giết một phó cảnh sát trưởng vào ngày 4/7/2002.
Ở trong tù, khi được giao công việc tại xưởng may, David cố gắng tranh giành sự ưu ái của giám sát viên để được đối xử đặc biệt. Hắn trở nên thân thiết với Joyce, thậm chí từng khoe rằng là “tù nhân yêu thích” của nữ quản giáo.
Tuy nhiên, mối quan hệ của họ bị giám sát chặt chẽ khi các tù nhân khác bắt đầu bàn tán về những cuộc hẹn hò tình dục giữa hai người. Các quan chức nhà tù đã mở một cuộc điều tra để xác định xem Joyce và David có quan hệ thân mật không phù hợp hay không, nhưng không tìm thấy bằng chứng nào cho thấy hành vi sai trái.
Tuy nhiên, hành vi của Joyce đủ gây lo ngại và David bị chuyển ra khỏi xưởng may. Cả hai không còn liên lạc trực tiếp với nhau nữa.
Khi Joyce buồn phiền vì không được gặp David, phạm nhân Richard Matt, cũng làm việc trong xưởng may, nhanh chóng tiếp cận để an ủi, và lợi dụng bà.
Richard đang thụ án chung thân với thời gian tối thiểu để được ân xá là 25 năm vì tội giết ông chủ cũ vào năm 1997, sau đó sát hại một người đàn ông khác để cướp của trong khi trốn chạy đến Mexico.
Joyce kể: “David bị đuổi khỏi xưởng may, mất việc, không có tiền lương. Richard sẽ đề nghị tôi mang đồ đến cho David để anh ấy có đồ ăn hoặc thứ gì đó. Tôi sẽ mang bánh quy, bánh hạnh nhân và những thứ tương tự. Tôi đã làm điều đó rất nhiều lần”.
Làm người trung gian, Richard cũng đưa cho David thư tình, những bức ảnh khỏa thân và giấy nhắn có tính chất tình dục từ Joyce.
Khi biết rằng Joyce sẵn sàng phá vỡ quy tắc, David và Richard nhận ra nữ quản giáo này có thể là chìa khóa giúp họ trốn thoát. Theo David, Richard “đã tìm ra cách để có thể lấy được đồ” từ Joyce bằng cách “lợi dụng tình cảm của bà” dành cho hắn.
David Sweat (trái) và Richard Matt. Ảnh: New York State Police
Richard bắt đầu tạo dựng mối quan hệ thân mật với Joyce sau khi kế hoạch vượt ngục hình thành. Hắn khiến Joyce “cảm thấy mình đặc biệt”, vẽ tặng bức chân dung ba con gái để bà tặng chồng nhân kỷ niệm ngày cưới. Ban đầu, Joyce đáp lại bằng cách giúp hắn gọi cho con gái. Những cuộc nói chuyện sau đó chuyển sang chủ đề tình dục.
Cuối tháng 4/2015, Richard táo bạo hơn, hôn và dành cho Joyce những cử chỉ thân mật. Nữ quản giáo thừa nhận đã nhiều lần có hành vi tình dục với phạm nhân 49 tuổi trong xưởng may. Bà bị thuyết phục giúp Richard tuồn các dụng cụ như lưỡi cưa sắt, dùi đục và mũi khoan để họ khoét lỗ trên tường phòng giam và tạo đường hầm thoát hiểm.
Theo chỉ dẫn của Richard, Joyce lần lượt đưa đồ vào bằng cách giấu trong thịt hamburger đông lạnh được để trong tủ lạnh của trại giam. Richard sẽ nhờ quản giáo tên Gene Palmer tới lấy.
Sau khi có dụng cụ, David lập tức bắt đầu khoét một lỗ trên bức tường thép phía sau phòng giam của mình. Đêm này qua đêm khác, hắn đục khoét để mở rộng, rồi cưa xuyên qua mặt sau phòng giam của Richard. Hai bạn tù bị giam cạnh nhau.
Khi Richard nói rằng hắn và David đã khoét tường và đi xuống đường ống dẫn hơi nước ngầm rộng từ 45 đến 60 cm sau vài ngày, Joyce cảm thấy mình không còn đường lui.
David phải mất hơn bốn tuần mới khoét được một lỗ trên đường ống, nó dẫn xuyên qua tường bê tông đến một miệng cống trên đường cách bức tường nhà tù khoảng 122 m. Đến tháng 6/2015, đường hầm thoát hiểm đã hoàn thành.
Khoảng 22h30 ngày 5/6/2015, sau cuộc kiểm tra trước giờ ngủ thường lệ, bộ đôi sắp xếp quần áo thành hai hình nộm đặt trên giường, sau đó lẻn qua các lỗ đã cưa. David mang theo một hộp đựng đàn guitar chứa đầy đồ dùng để “nếu ai đó nhìn thấy hộp đựng đàn, họ sẽ không nghĩ rằng bạn là kẻ đào tẩu”.
Hai tù nhân bò qua đường hầm và đến được miệng cống vào rạng sáng 6/6. Họ còn để lại tờ giấy nhắn “Chúc một ngày tốt lành”.
David Sweat và Richard Matt để lại tờ giấy nhắn “Chúc một ngày tốt lành” trên đường ống bị khoét lỗ. Ảnh: CNN
Theo kế hoạch của bộ ba, Joyce sẽ lái xe đến đón hai phạm nhân bên ngoài bức tường nhà tù và cung cấp quần áo, súng và thiết bị cắm trại để hỗ trợ họ chạy trốn. Tuy nhiên, vào đêm vượt ngục, Joyce hoảng loạn, đau tức ngực và phải nhập viện. Bà rút lui, từ bỏ ý định gặp họ ở điểm hẹn.
Khi nhận ra Joyce không xuất hiện, David giận dữ. Bộ đôi quyết định chạy vào khu rừng rậm và đầm lầy bao quanh Dannemora. Không có trợ giúp, họ phải đi bộ đến biên giới Canada, cách 64 km.
Sau khi hai phạm nhân được phát hiện biến mất khỏi phòng giam, quan chức nhà tù đã phát động cuộc truy lùng quy mô lớn với sự tham gia của hơn 1.300 sĩ quan từ các cơ quan thực thi pháp luật địa phương, tiểu bang, liên bang và Canada.
Cuộc vượt ngục khỏi nhà tù an ninh tối đa được nhiều người so sánh với bộ phim The Shawshank Redemption năm 1994.
Nhà chức trách tìm thấy tất cả dụng cụ và suy đoán rằng một nhân viên nhà tù có thể có liên quan. Khi thẩm vấn các nhân viên, họ truy ra Joyce. Ngày 12/6, dù chưa rõ tung tích hai tù nhân, cảnh sát đã có đủ bằng chứng để chính thức bắt giữ và buộc tội Joyce vì vai trò của bà trong vụ vượt ngục.
Ngày 17/6, điều tra viên phát hiện Joyce giúp David và Richard trốn thoát như một phần trong kế hoạch giết chồng. Richard đã cho Joyce loại thuốc có tác dụng an thần để dễ dàng giết chồng bà sau khi họ vượt ngục. Tuy nhiên, Joyce đã vứt những viên thuốc đó đi thay vì cho chồng uống.
Joyce nói rằng sợ những tù nhân sẽ giết mình và chồng sau khi bà không còn hữu ích nữa, và “hoảng sợ nên không thể thực hiện nốt kế hoạch”.
Trong khi đó, bộ đôi đào tẩu nảy sinh nhiều tranh cãi trên đường chạy trốn. David trẻ khỏe, dẻo dai hơn, dần cảm thấy Richard là gánh nặng. Sau 18 ngày cố gắng sinh tồn ở vùng hoang dã và những con đường hẻo lánh ở ngoại ô New York, David không chịu được nữa và bỏ Matt lại phía sau.
Ba ngày sau khi hai người tan rã, vào 26/6/2015, sau cuộc giằng co bế tắc với chính quyền, Richard bị bắn chết ở Malone, New York, cách nhà tù hơn 50 km.
Hai ngày sau cái chết của Richard, sĩ quan Jay Cook tìm thấy David đang đi bộ trên đường gần biên giới Canada, đuổi theo đến một cánh đồng và nổ súng khi hắn cố bỏ chạy.
David sau đó bị bắt, được đưa đến bệnh viện, còn sĩ quan Jay Cook được Thống đốc New York Andrew Cuomo ca ngợi là “người hùng”.
Cuộc truy lùng kéo dài ba tuần khiến bang New York tiêu tốn 23 triệu USD.
Joyce Mitchell ra tòa tháng 9/2015. Ảnh: NBC
Tháng 7/2015, Joyce nhận tội. “Tôi thích được chú ý, thích cái cảm giác mà hai người đó tạo ra cho mình cũng như những suy tưởng về một cuộc sống hoàn toàn khác”, bà nói về lý do đồng ý tiếp tay cho hai tù nhân vượt ngục.
Joyce phủ nhận từng quan hệ tình dục với David, nhưng thú nhận đã chuyển những bức ảnh khỏa thân. Bà cũng thừa nhận có “tán tỉnh” với Richard và khai rằng từng bị hắn ép quan hệ tình dục bằng miệng. Joyce nói phải tuân theo vì sợ hãi, nhưng khi tuyên thệ trước tòa, bà thừa nhận đã “nhiều lần có hành vi tình dục với Richard”.
Tháng 9/2015, Joyce bị kết án 7 năm tù vì tội đưa đồ vật cấm vào cơ sở giam giữ, cộng thêm một năm tù (được chấp hành đồng thời) vì tội tạo điều kiện cho hành vi tội phạm. Joyce cũng bị phạt 6.375 USD, sau đó phải trả gần 80.000 USD tiền bồi thường.
Khi nghe tuyên án vào năm 2015, Joyce nói trong nước mắt: “Tôi ước có thể quay ngược tất cả. Đến nay, đây là sai lầm tồi tệ nhất tôi từng mắc phải trong đời. Tôi sẽ sống với nỗi ân hận mỗi ngày và suốt quãng đời còn lại”.
Ngoài Joyce, nam quản giáo Gene Palmer cũng bị phạt 5.375 USD và nhận án tù sáu tháng, nhưng cuối cùng chỉ thụ án bốn tháng. Các quan chức nhà tù khác cũng bị cho là thất trách, nhưng chỉ hai người phải đối mặt với cáo buộc.
Sau khi hồi phục, David bị kết án từ ba năm rưỡi đến bảy năm tù cho mỗi tội danh bao gồm vượt ngục và tàng trữ, sử dụng vật cấm trong cơ sở giam giữ, đồng thời phải bồi thường 79.841 USD.
Joyce bị từ chối ân xá hai lần vào năm 2017 và một lần vào năm 2019. Đến tháng 2/2020, Joyce được thả tự do khỏi Cơ sở Cải huấn Bedford Hills – nhà tù an ninh tối đa duy nhất dành cho phụ nữ ở New York – sau khi thụ án gần bốn năm rưỡi. Tuy nhiên, bà được lệnh tiếp tục chịu giám sát cho đến tháng 6/2022. Sau khi tự do, Joyce sống kín đáo.
Vụ vượt ngục năm 2015 ở New York là một trong những cuộc vượt ngục gây xôn xao nhất lịch sử nước Mỹ, được tái hiện trong phim tài liệu Dannemora Prison Break, phim truyền hình Escape at Dannemora (2018).
Tuệ Anh (Theo Oxygen, ABC)
